McKenzie had eens een patiënt gevraagd om alvast op de bank te gaan liggen, hij moest nog even een telefoontje doen. De klep van de bank stond nog omhoog en de patient had netjes gedaan wat hem gevraagd was, was voorover gaan liggen, wel 10 minuten lang, met zijn rug dus doorhangend precies de andere kant op als op een luie bank. Toen McKenzie binnenkwam vertelde de patient dat het goed werkte, de rugklachten waren al een heel stuk minder. McKenzie is daarover na gaan denken en heeft toen de volgende theorie ontwikkeld. Deze theorie is een model: het is niet bewezen maar het zou zomaar kunnen.
Volgens het model van toen zijn aspecifieke lage rugklachten in te delen in 3 soorten:
a. Het derangement syndroom
Definitie:
De kern of de ring van de discus tussen twee wervels is van zijn plaats gekomen, meestal eerst recht naar achter. Daardoor zijn er zenuwen knel komen zitten. Dat geeft een zeer heftige pijn, maar ook een rug die niet lekker meer beweegt. De rug kan krom zijn, of er kan een afwijking naar opzij zijn ontstaan. De pijn zit in het verzorgingsgebied van de zenuw, en daardoor is de plaats waar die zenuw klem zit herkenbaar. (We weten welke zenuw naar welk gebied gaat, als een landkaart maar met individuele afwijkingen.)
Ontstaanswijze:
Lange tijd een gebogen houding of herhaalde bewegingen in een gebogen houding. (lang onderuit zitten, lange autorit, stofzuigen, vooroverstaand tuinieren) Het kan zijn dat u daarna een beweging maakt of iets tilt waarbij het in de rug schiet, maar dat is maar de druppel die de emmer deed over lopen. Puddingbroodje. Uitwerken met een plaatje
Soms is maar een keer een veel te zwaar gewicht optillen nodig om de klachten te krijgen. Meestal is het een langdurig verkeerd gebruik van de rug, en krijgt die ene keer een koffiekan optillen de schuld.
Voorbeeld 1: iemand gaat plots door de rug bij het uit de auto tillen van zijn golftas. Hij had wel net 2 uur gereden…
Voorbeeld 2: een man van 30 heeft de hele dag in de tuin gewerkt in gebukte houding. Daarna zit hij aan tafel de krant te lezen, kijkt TV op de bank en gaat naar bed waar hij zich behaaglijk oprolt. De volgende ochtend heeft hij erge rugpijn, maar weet niet waar het van komt. De laatste 24 uur heeft hij vrijwel niets gedaan waarbij de rug even goed rechtop kwam of hol werd gehouden. De kern van de discus heeft op zijn gemakje naar achter kunnen schuiven zonder dat er een maal iets werd gedaan om de kern weer terug te brengen. Als hij een avondwandeling had gemaakt (lopen doet men met een holle rug) dan was hij waarschijnlijk zonder kleerscheuren de dag door gekomen.
Let op, er zijn ook rugklachten waarbij de tussenwervelschijf wat naar voren uitstulpt. Dat is dan ontstaan door met te holle rug te belasten. In die gevallen mag je natuurlijk niet hol maken maar moet je juist de rug boller maken. Die klacht laat zich overigens meestal in 24 uur weer herstellen. Bol zitten is dan niet mogelijk maar als je langzaam steeds iets meer doorzakt, dan is al snel de functie van de rug weer normaal.
Uit dit verhaal volgen al meteen de oplossingen: als het probleem is ontstaan doordat een deel van de tussenwervelschijf naar achter is geschoven, dan moeten we dus gaan overstrekken om hem weer terug te schuiven. Bovendien zorgen kleine (en later grotere) wandelingen ervoor dat de holle rug symmetrisch wordt bewogen waardoor de massa ook weer wordt terug gewrikt. Bovendien zitten we netjes met een holle rug en tillen we volgens de regels. Toch? Was alles maar zo simpel…
Overeenkomst met een hernia (HNP)
Maar wacht eens even, dit verhaal klinkt verdacht naar een hernia. Toch?
Ja, dat klopt. In de visie van McKenzie ontstaan de meeste rugklachten door een probleem met de kern (nucleus) of ring (annulus) van de tussenwervelschijf (discus). Dan ontstaan er 2 vragen: Dan is het toch zichtbaar op een mri, en je kunt hem toch opereren?
Wellicht zijn deze klachten idd zichtbaar op een mri, maar een mri doe je om ernstige processen uit te sluiten, of om te weten waar je gaat opereren. En een hernia wordt tegenwoordig pas geopereerd indien er spier uitval is (klapvoet, incontinentie door de rugklacht) of als de klachten dermate langdurig hevig zijn en telkens weer terug komen dat het niet meer verenigbaar is met een beetje normaal leven. Vroeger werd er veel sneller geopereerd.
Soms (5% van de 30-jarigen!!!) worden er op een mri hernia’s geconstateerd waar de patiënt helemaal geen last van had, dus vals-positieven, en in ieder geval is iemand met een dijk van een hernia die wel wordt geopereerd er na een jaar precies net zo goed of slecht aan toe als iemand met dezelfde hernia die niet is geopereerd. Alleen heeft de geopereerde een zwakke plek in zijn rug…
We reserveren in de wandelgangen de term hernia alleen voor die rugaandoeningen die spierzwakte of zelfs spieruitval geven. Technisch gezien kan een rugklacht komen door een hernia, maar als de pijn na 14 dagen weer over is, dan is dat wel een heel grote naam en kunnen mensen er heel erg van schrikken.
“Ik had een hernia, zei mijn fysiotherapeut, maar hij heeft dat in 2 behandelingen genezen, geen operatie nodig. Wat een wondertherapeut hè?”
Voor dat soort aandoeningen reserveren we niet de term hernia, ook als de ontstaanswijze het zelfde is of de pijn heel heftig. We noemen dat gewoon een aspecifieke lage rugklacht.
Gevolg:
Als de massa uit de tussenwervelschijf erg groot is, en recht naar achter is geschoven (de structuren daar zijn heel gevoelig, maar dat merkte u al..) dan kan u niet meer de rug hol maken. De bol gehouden rug is het minst pijnlijk. Zitten gaat dus redelijk goed (bolle rug) maar daarna opstaan (en weer een hollere rug maken) doet heel veel pijn of is bijna niet mogelijk. In het ergste geval kan u alleen voorover hangen en steun zoeken.
Soms schuift vervolgens de massa (nou ja, het zijn maar kleine beetjes maar omdat er weinig plaats is heeft het wel grote gevolgen) een beetje naar opzij omdat daar meer plaats is en gaat op een zenuw drukken. Nu staat u scheef opzij, een scoliose of een laterale shift noemen we dat. Nu is er een echte ischias. De moraal is dus: als het u in de rug is geschoten, let dan goed op, ga meteen netjes doen met de rug en geen bewegingen opzij maken (stofzuigen, veters strikken) maar ga proberen eerst die rugklachten aan te pakken.
De pijn, als die hevig is, is vrijwel 24 uur per dag aanwezig maar verandert wel met de activiteiten. Bewegen geeft vrijwel altijd wat verlichting van de pijn bij iets kleinere derangementen.
Alleen als de massa die is uitgestulpt heel groot is, is liggen met opgetrokken knieën het enige wat de pijn nog enigszins draaglijk kan maken. Deze houding houdt de van zijn plaats gekomen discusmassa echter op de verkeerde plaats en onderhoudt zo de klachten. Je schiet er dus niets mee op.
Het wordt misschien iets duidelijker met de volgende uitleg.
Als iemand lekker onderuit hangt op een bank, dan komen de voorzijden van de
wervels naar elkaar toe. De achterzijdes wijken van elkaar, er komt ruimte. Nu gebeurt er hetzelfde als wanneer u in een puddingbroodje of een hotdog bijt: de kant waar je in bijt druk je samen, aan de achterkant wordt daardoor de pudding of de wordt naar buiten geduwd. Dat gebeurt precies met de tussenwervelschijf. De gelkern van de tussenwervelschijf (de discus) wordt langzaam naar achter geduwd. Dat heeft tijd nodig. Of een deel van de schil, de annulus, een kraakbeen ring van de tussenwervelschijf schiet in een keer naar achter. In ieder geval, nu wordt er een kleinigheid getild en dan opeens PANG schiet het er in.
Als u goed oplet op een parkeerplaats langs een autosnelweg, daar waar mensen uitstappen die al een paar uur aan een stuk door hebben gereden, dan kan u het volgende zien: Iemand stapt uit, stijf en een beetje krom, en het eerste wat zo iemand dan doet, is de handen in de onderrug zetten en eens even goed naar achter buigen. Herkenbaar? En heel erg wijs. De rug heeft een paar uur in een verkeerde houding gezeten zonder te bewegen. Door de rug nu te overstrekken kan men voorkomen dat er gebeurt wat ik net beschreef: er doorheen gaan. Veel mensen doen dus onbewust wat het lichaam nodig heeft. Nog beter zou trouwens zijn, om te rijden met een klein kussentje in de holte van de rug om de onderrug een beetje te ondersteunen en hol te houden. En iets vaker een stop te houden…
Wat te doen bij een derangement?
Als de klachten niet heel snel over gaan, gaat u dan naar een fysiotherapeut, die kan instructies geven.
In ieder geval is elke beweging die de pijn verder laat uitstralen Absoluut verkeerd. Bewegingen die de rugpijn verergeren maar tegelijkertijd de uitstraling van de pijn in het been verminderen of terug laten trekken naar de onderrug (dus voor een oefening pijn tot de knie, erna pijn tot in de bil, ook als die heftiger is) zijn prima!!!
Als de klachten minder zijn geworden, dan gaat u zorgen dat ze minder blijven. Daarover later meer.
b. Het dysfunctie syndroom
Er zijn in de rug verkorte structuren. Op het moment dat die onder druk worden gezet ontstaat er pijn die onmiddellijk verdwijnt als de rek er af is. Vergelijk het met een vinger die overstrekt wordt; dat doet pijn die weer over is als de rek weg is. Kan ontstaan door een litteken na een operatie, maar ook door langdurig de rug niet juist gebruiken. Bv na derangement als de rug niet goed is gerevalideerd en dus eigenlijk alleen nog maar hol wordt gebruikt, of door een slechte houding. Iemand heeft dan zo goed geleerd de rug hol te houden dat er geen bolle rug meer gemaakt wordt en later ook niet eens meer gemaakt kan worden. Dit is ook weer niet nodig. Een sterke rug is een rug die soepel alle kanten op kan, die op de juiste manier gebruikt wordt en waarvan de spieren sterk genoeg zijn om hem te beschermen.
U zet de rug op rek (u weet precies hoe, als u hier last van heeft) → pijn. Rek er af → pijn weg. Rek er weer op → pijn .
In dit geval moeten de structuren van de rug gerekt worden en de rug weer als mogelijk zijn normale beweeglijkheid terug krijgen. Daarna soepel gaan bewegen, lekker sporten!
c. posturale syndroom
Als de rug langere tijd in een houding wordt gehouden. De patiënt is meestal onder 30 jaar, het ontstaat meestal door lang zitten. Dan komt de pijn langzaam op. Bij bewegen verdwijnt de pijn. In het weekeinde met veel tennis is er geen last maar op maandag begint het weer. Er is geen pathologie, de pijn is alleen op te wekken door de gewraakte houding gedurende langere tijd aan te houden. De oplossing is simpel: betere houding en sterkere spieren!
“Enorm veel last, juist als ik lekker bezig ben met gamen. Dan kan ik rustig twee dagen achter de compu zitten om een volgend level te halen. Maar waar komen nou die rugklachten vandaan?”
U en ik weten inmiddels wel waar die klachten vandaan komen….
Een andere theorie voor rugklachten: door arthrose en door het inzakken van de tussenwervelschijven in de rug kunnen de wervels dichter op elkaar komen te staan en worden de ruimtes waar de zenuwen uit de wervels uittreden en naar beneden lopen kleiner. Gevolg; pijn in het verloop van die zenuw. Bovendien kan door prikkeling of klem komen van de zenuw die zenuw opzwellen in de toch al te kleine ruimte. Gevolg: uitstralende pijn. Als de zenuw niet meer geprikkeld wordt (niet forceren en rust) dan slinkt de zenuw weer en past weer door het verkleinde gaatje (foramen). Kan zijn dat dit zo werkt, maar iedereen krijgt slijtage en in elkaar gezakte disci, en lang niet iedereen heeft er last van. Ik weet het niet…. Wist u dat 75% van alle 50-plussers een of meerdere ingezakte tussenwervelschijven heeft? Dan is het geen afwijking meer maar een norm.
Terug naar de lage rugpijn.Let op, dit is dus maar een model. Wat overeind blijft van dit model is dat een verkeerd gebruikte rug (onderuit zitten, puddingbroodje) uiteindelijk VAAK tot problemen leidt, maar niet altijd. En bewegen op de juiste manier, met de juiste therapie geeft VAAK (maar niet altijd) verbetering. Waarschijnlijk is het allemaal niet zo eenvoudig als hierboven geschetst, want dan zou je iedereen met rugklachten, op deze manier behandeld, kunnen genezen….
Begin alvast maar met de rug op de juiste manier te gebruiken, ook als er nog geen klachten zijn… Wat hebt u ervaren?