Fysiotherapie bij arthrose

U heeft arthrose in heup of knie en vraagt u af of een fysiotherapeut u kan helpen. Doordat het bewegen moeilijker gaan en pijnlijk is, gaat u minder bewegen. Daardoor worden de spieren minder krachtig. Het gewricht gaat dus aan stevigheid inboeten. De stabiliteit van het gewricht wordt minder, de pezen worden zwaarder belast. Daardoor krijgt u meer pijn. Bovendien wordt de kans op vallen groter doordat de pijn en de instabiliteit toe neemt. Nu doet helemaal alles pijn. U zit dus in een spiraal naar beneden:

Pijn -> minder bewegen -> minder kracht en stabiliteit -> gewricht wordt instabieler -> meer pijn en bovendien meer kans op vallen -> nog meer bewegingsangst.  Deze spiraal moet doorbroken worden.

Deze pagina is geschreven met de Richtlijn Fysiotherapie Arthrose Heup en Knie in de hand. Waar ik mijn eigen mening schrijf, is dat cursief geschreven.

Fysiotherapie kan een rol spelen in verschillende fasen van de artrose. Het proces van slijtage wordt daardoor niet tegen gehouden. De gevolgen ervan kunnen wel beïnvloed worden met behulp van fysiotherapie. Door de kracht en de beweeglijkheid te  verbeteren, door manieren te zoeken waarop u kan doorgaan met de dingen die u leuk of belangrijk vindt kan fysiotherapie een belangrijke rol spelen.

Fysiotherapie als voorbereiding op een operatie is zinvol. Als u voor de operatie goed met krukken overweg kan, dan is dat erg handig. U kan dan alvast oefenen zonder dat een misstap veel gevolgen heeft. Als u zo sterk en soepel mogelijk een operatie in gaat, dan scheelt dat aanienlijk in de revalidatie-periode. U kunt dan wellicht eerder naar huis of met minder hulp uitkomen.

Na een operatie kan de fysiotherapeut u oefeningen geven en begeleiden bij het herstel.

Behandeling bij arthrose

• Er is geen genezende behandeling bekend.
• Oefentherapie. Spieren worden sterker, gewrichten soepeler.
• Leefstijladviezen. (Bewegen, oefenen, braces, stokken, afvallen)
• Pijnbestrijding met medicijnen.
• Als dat alles niet voldoende is: operatie.

Intake bij arthrose

De fysiotherapeut stelt vragen en doet een onderzoek om te achterhalen of er niet iets anders dan een arthrose is, en om de hulpvraag van de patiënt duidelijk te krijgen. Samen bekijkt u wat u het meeste hindert en waar u graag verandering in zou brengen. Niet alles is haalbaar, maar dat bespreekt u later samen.

Rode vlaggen bij arthrose knie of heup

• Is er onverklaarbare warmte en een dikke rode knie die kan wijzen op een bacteriële ontsteking.
• Is er onverklaarbare pijn in heup of knie
• Is er een zwelling in de lies (maligniteit of liesbreuk)
• Zijn er ernstige slotklachten van de knie (meniscus)
• Is er heftige pijn in rust en welling zonder trauma (maligniteit)

Bij aanwezige nieuwe heup of knie:

• Is er koorts
• Is er een infectie
• Onverklaarbare pijn in knie of heup

Onderzoek

De fysiotherapeut kijkt naar de mogelijkheden en de beperkingen van het bewegen. In dit geval is dat toegespitst op de heup en knie. Het onderzoek bestaat meestal uit

• Inspectie. Hoe zien de gewrichten er uit en hoe beweegt iemand zich. Zijn er hulpmiddelen, is er ruimte voor verbetering.
• Palpatie. Hoe voelt het gewricht aan, is het warm, dik, zijn de spieren stevig of slap.
• Functieonderzoek. Hoe functioneert het gewricht, kan het voldoende bewegen, is het stijf, te mobiel, hoe is de stabiliteit. Hoe is de spierkracht, de balans. Hoe is de meniscus, de banden.
• Meetinstrumenten. Dit kunnen tests zijn of vragenlijsten. Ze dienen om het probleem goed in kaart te brengen maar ook om de vorderingen helder te krijgen. (Kijk, eerst scoorde u zus, nu zo).

Analyse

Nu wordt de hulpvraag gecombineerd met de mogelijkheden en de beperkingen. Wat is het belangrijkste in de ogen van de fysiotherapeut en de patiënt. Wat kunnen we en waar willen we naar toe. En dan: hoe gaan we daar naar toe: het behandelplan. Patiënt en therapeut bespreken samen wat er gedaan kan worden en wie wat gaat doen. Als de hulpvraag niet haalbaar is, dan is dit het moment om daarover te overleggen.

Casus. Patiënt is 70, heeft ernstige arthrose aan de rechter knie. Zijn spierkracht rondom de knie is afgenomen, de knie kan niet goed strekken en nog minder goed buigen. Vooral opstaan uit de stoel en uit de auto geven problemen. Ook lopend boodschappen doen is steeds moeilijker. Mocht de patiënt over 4 weken een marathon willen lopen, dan wordt nu over de haalbaarheid daarvan gesproken. (Het is maar een voorbeeld). We gaan de kracht oefenen, de mobiliteit verbeteren. We gaan kijken of er een wandelstok nodig is en of er meer gefietst kan worden. Kan er thuis een hometrainer worden gebruikt? Voor mij is altijd een vaste oefening: opstaan uit een stoel zonder handen te gebruiken. De eerste keer leggen we wat kussentjes op de stoel zodat de patiënt hoger zit en het opstaan makkelijker wordt. Telkens als het beter gaat, wordt er een kussentje weg gehaald tot we op de kale stoel zitten. Als het dan lukt, dan is mijn opdracht dit elke keer te doen, minstens 10 x per dag, en nooit meer de leuningen te gebruiken. Ook als het pijn doet!

Ook wordt nu besproken hoe lang er behandeld gaat worden en, praktisch blijven, wat de zorgverzekeraar vergoedt. Natuurlijk kan het mee zitten of tegen zitten maar heel veel hangt ook af van wat de patiënt thuis doet aan huiswerk, of hij de adviezen ter harte neemt, of hij durft te bewegen.

Chronisch

Hoewel arthrose een chronische aandoening is, hoeft er niet chronisch te worden behandeld. Er is geen aanwijzing dat mensen daar beter van worden (behalve dan de fysiotherapeut, die kan doorgaan met declareren…). Het is ook niet nodig: als u de aanwijzingen volgt, de oefeningen blijft doen, dan kunt u dat heel goed zelf. Om die reden staat arthrose ook niet op de lijst die de verzekeraars hanteren bij het vergoeden van chronische behandelingen. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, dan bespreekt u dat met fysiotherapeut en huisarts.

Behandelmethodes zonder operatie

Oefentherapie.
Oefentherapie is effectief bij het verminderen van pijn en het verbeteren van de functies. De oefeningen worden per persoon en afhankelijk van de bevindingen samen vastgesteld. De oefeningen kunnen gericht zijn op spierversterking, meer uithoudingsvermogen en looptraining. De bedoeling is natuurlijk dat u thuis ook deze oefeningen doet. Mijn mening is dat het effectiever is om elke dag thuis wat simpele oefeningen te doen dan een of twee keer per week naar de sportschool te gaan. Het meest effectief is natuurlijk om het beide te doen! Weet u nog? Rust roest!

Hydrotherapie
Wordt in het buitenland veel meer gedaan dan in Nederland. De effectiviteit is niet helemaal bewezen, hoewel mensen met erg veel pijn er baat bij kunnen hebben. U kunt ook natuurlijk zelf in het zwembad oefenen, daar hoeft niet altijd een therapeut bij te zijn.

Informeren en adviseren

• U krijgt uitleg over heup- en knie arthrose, weet wat het is en hoe u er mee om kan gaan, wat het kan betekenen voor uw leven
• U zoekt samen naar de balans tussen de belasting en de belastbaarheid (wat doet u en wat kan u, en waar moet iets aangepast worden)
• Hoe gaat u om met de klachten
• Wat is een gezonde levensstijl (bewegen, voeding). Zie ook de pagina over fit en gezond blijven.
• Hoe gaat u beter / meer bewegen als dat nodig is
• Zijn er braces die het gewricht kunnen beschermen
• zijn er hulpmiddelen nodig, zoals een stok, rollator, elektrische fiets

Manuele verrichtingen
Het doorbewegen of mobiliseren van het gewricht is alleen zinvol als het gecombineerd wordt met actieve oefentherapie.

Massage
Masseren heeft bij arthrose van een heup of knie geen zin. Oefenen is veeeeel belangrijker!

Volgens de richtlijn mag ik niet masseren bij arthrose. Maar bij schouder arthrose bijvoorbeeld kunnen we geen half uur oefenen en houd ik tijd over. Dan wil ik nog wel eens tien minuutjes masseren, en dat voelt dan heel goed aan. En ik doe dat als ik weet dat de patiënt zelf thuis ook oefent, want daar begint en eindigt het mee!

Thermotherapie
Warmte of kou op een gewricht. Warmte kan weldadig aanvoelen. Daardoor kan misschien het gewicht beter bewegen. Dat kan al eenvoudig met een simpele warmwaterkruik of een pittenzakje uit de magnetron. Als een gewricht ontstoken is, dan werkt koude beter. Na een knie-operatie wordt ook nadrukkelijk koude aanbevolen. Een ijs pakking, maar dan wel met een doek tussen de pakking en de huid om blaren en verbranding te voorkomen. Dit kan u ook heel goed thuis doen.

Ultrageluid, UKG
Volgens de Gezondheidsraad is dit niet werkzaam bij arthrose.

Low level lasertherapie
Heeft een kort effect op de pijn maar dat heeft een paracetamolletje ook. Als dit in plaats van actief oefenen komt, dan wordt het afgeraden.

Braces en zooltjes
Een kniebrace kan de knie steun gevel als die instabiel is. Maar probeer het eerst met spiertraining! Zooltjes kunnen helpen de druk in het gewricht iets te verleggen waardoor er minder pijn ontstaat tijdens lopen.

Tapen
Werkt bij arthrose van de patella (knieschijf) om de pijn te verminderen maar moet altijd worden gecombineerd met oefentherapie, spierversterking.

Fysiotherapie voor een gewrichts-vervangende operatie

Als de conditie slecht is dan heeft het zin om voorafgaande aan de operatie te proberen conditie en spierkracht te verbeteren. Dat versnelt het herstel na de operatie.

Mijn idee is, dat het goed is om te leren lopen met krukken voor de operatie. Als u dan een misstapje doet dan is er niets aan de hand. U durft dan meer en gaat beter voorbereid de operatie in. Overigens ben ik voor het gebruik van een rekje als dat nodig is. U hebt er meer steun aan.

Meestal krijgt u voor een operatie voorlichting in het ziekenhuis waar u geopereerd wordt. Dat is zinvol, u weet dan wat er komen gaat.

Fysiotherapie na een knie- of heupoperatie

Krachtoefeningen en functionele oefeningen zijn het meest zinvol. We oefenen alle spieren op kracht. We oefenen hoe u in en uit bed kan komen, hoe u naar de stoel gaat. Hoe loopt u netjes met krukken, hoe gaat u naar het toilet. Hoe bouwt u de krukken af, hoe gaan we het gewricht o oefenen dat het netjes strekt en buigt oals we dat nodig hebben. U zult veel vragen hebben en samen kunnen we zoeken naar de antwoorden daarop.

Lees ook de pagina over Na een knieoperatie! Vol met tips en weetjes die u kan gebruiken.

Continuous Passive Motion (CPM)

Dit is een apparaat dat de knie passief buigt en strekt na een operatie. In sommige ziekenhuizen wordt het (korte tijd) standaard toegepast, in andere ziekenhuizen niet. De effecten ervan zijn niet helemaal duidelijk. Wel is duidelijk dat als er een probleem is met het buigen van de knie, zoals soms ontstaat na een operatie, dit apparaat heel zinvol kan zijn. In die gevallen wordt het gewricht nogal eens onder narcose doorbewogen en daarna langere tijd een aantal malen per dag met de CPM doorbewogen.

Leven en sporten met arthrose of na een operatie

U krijgt adviezen over hoe u verder kan zonder fysiotherapie, welke oefeningen u kan blijven doen. Belangrijk is daarbij (komt ie weer…) dat u veel blijft bewegen, de knie vooral niet ontziet en doorgaat met uw leven.

Wat sporten en beweegmogelijkheden:

• Sportgroepjes voor bejaarden,”Meer bewegen voor ouderen”
• Fysiofit onder leiding van een fysiotherapeut
• Tai Chi
• Nordic Walking
• “Sportief wandelen”
• “Bewegen is plezier”
• een ander beweegaanbod van de reumavereniging ter plaatse

Mijn mening: als u niet hoog bejaard bent en de gewrichten zijn niet dramatisch slecht, ga dan lekker sporten, wandelen, fietsen, zwemmen, Pilates, Yoga, golf (zonder karretje als het even kan…). Pak uw leven op, probeer zo min mogelijk de kwaliteit van leven te laten beïnvloeden door de gewrichtsproblemen.

Ik ken een paar mensen die nog jong zijn maar heel slechte knieën hebben. De een loopt elk jaar de vierdaagse (met pijnstillers, tape en ’s avonds koude pakkingen) en de ander rijdt paard en fietst heel veel op een elektrische fiets. Ze hebben beide te horen gekregen dat ze zich mogen melden voor een nieuwe knie, maar het gaat eigenlijk, met wat kleine aanpassingen, prima.

Mijn persoonlijke mening: Als u stevige arthrose hebt en u denk over een nieuwe knie of heup, probeer dan eens het volgende: Ga elke dag op de hometrainer, of op de elektrische fiets. Probeer steeds langer te fietsen. Ga wandelen, ga sporten, maak de spieren sterker. Als de arthrose al zo ernstig is dat u toch op den duur een nieuw gewricht nodig hebt, dan maakt een beetje overbelasting immers niet meer uit? Meer schade kan u toch niet aanbrengen. Natuurlijk doet dat pijn in het begin. Dan maar twee paracetamolletjes. Neem ook niet teveel pijnstillers. Het kon werkelijk wel eens helpen. Het vermogen van het lichaam om zich aan te passen is onvoorstelbaar groot. Maak daar gebruik van, beweeg. En vergeet niet dat een nieuw gewricht krijgen een behoorlijke operatie is. Beweeg!!!

Bottomline

• Bewegen heeft alleen positieve effecten op artrotische gewrichten
• Bewegen geeft geen extra schade
• Hardlopen geeft wellicht wel schade maar dat is niet zeker
• Rust roest
• Fietsen gaat vaak beter dan wandelen. Hometrainer of buiten, elektrisch of niet maakt niet uit. (Ik ben als het haalbaar is voor niet-elektrisch; dan train je ook de spieren extra. Maar als dat betekent dat u minder gaat fietsen, dan een elektrische fiets.)

Mist u iets? Even een reactie, dan doe ik daar wat mee!